Đạo Sinh: Danh và Sự

Tu tập là TRỞ THÀNH. Một trong những ý nghĩa trở thành của tu tập là “nhiễm ô trở thành thanh tịnh.” Nói theo thuật ngữ Phật học là chuyển 5 uẩn phiền não nhiễm ô thành 5 uẩn vô lậu thanh tịnh. Để làm được điều này, đức Phật đề nghị người học hãy biến thân-tâm thành một hòn đảo Pháp. Trên hòn đảo này, người học bắt đầu tập trung vào cuộc thanh lọc vĩ đại dưới ánh sáng của Pháp, chứ không phải theo các giá trị quy ước được thế gian thiết định.

DANH là tên gọi (name) được thế gian quy ước để chỉ cho SỰ (thing), chứ không phải là tự thể của sự. “nước” là danh được người Việt dùng để chỉ cho một loại chất lỏng có thể dùng để giải khát. Để hết khát thì người học phải uống chất lỏng đó chứ không thể chỉ nói lên hay viết ra chữ “nước” mà có thể hết khát được. Hơn nữa, nếu chữ “nước” là một thành phần tồn tại của chất lỏng đó thì lẽ ra bất cứ ai cũng phải gọi đó là “nước”. Nhưng trong thực tế, người Anh, người Pháp, v.v. lại không thừa nhận điều này mà chỉ gọi đó là “water”, “eau”, v.v.

Trong trường hợp của 5 uẩn cũng thế: dù cho tổ hợp các uẩn này được gọi tên là tu sỹ hay cư sỹ, nguyên thủy hay phát triển, tiểu thừa hay đại thừa, tịnh độ hay thiền tông, v.v., thì tất cả những tên gọi đó đều “nằm ngoài hòn đảo”, chẳng liên quan gì đến tình trạng nhiễm ô hay thanh tịnh của 5 uẩn cả.

Khi sử dụng thiền quán để nhận ra sự thật này, người học cần nhớ rằng mình đang tự làm sạch thân-tâm, đang lột bỏ ra khỏi thân-tâm tất cả những gì mà vọng tưởng đảo điên đã chồng chất lên 5 uẩn trong nhiều đời nhiều kiếp. 5 uẩn của phàm phu vốn không khác với 5 uẩn của các bậc giác ngộ, nhưng vì phiền não và những hiểu biết sai lầm đeo bám chồng chất nên phải chịu lăn lóc trong bùn lầy của luân hồi sinh tử. Vì thế khi quán sát về Danh & Sự, người học không có tham vọng định đặt lại giá trị các quy ước thế gian, mà chỉ đơn thuần làm sạch thân-tâm những cấu bẩn đã và đang che mờ bản thế thanh tịnh của chính mình.