Sen Trắng Hoa Kỳ 
Chúng ta thường nghe và tự mình cũng hay nói đến hai chữ “phù du”. “Phù du”, danh từ, là con phù du, và “phù du” tỉnh từ để diễn tả tính ngắn ngủi, mong manh của một kiếp sống.
Khi dùng như một danh từ, phù du là động vật có đời sống ngắn nhất. Đời sống của một phù du, khoảng 24 giờ, rất ngắn khi so sánh với những sinh vật khác, trong đó có con người. Cuộc đời của con người thường được tính bằng giờ, bằng ngày, bằng tháng và bằng năm. Con phù du cũng thế.
Nhưng nếu bạn đến thăm một ngôi làng đá được gọi là công viên quốc gia và đọc về cuộc đời họ, bạn sẽ nhận ra loài người khi so sánh với loài đá, chẳng khác gì phù du.
Ở những nơi đó các nhà địa chất học không dùng đời người làm tiêu chuẩn mà dùng thời kỳ dựa theo từng lớp đá được cấu tạo.
Các cụ ông cụ bà đá cao niên trong làng sống đến nay được 1.7 tỷ năm và các cô cậu trẻ nhất (young canyon) đang ngồi làm thơ hay ngắm cảnh bên bờ Colorado River mới vào tuổi 300 triệu.
Đời sống của đá, giống như con người và mọi thứ có hình tướng, đều trải qua bốn thời kỳ sinh, lão, bệnh, tử.
Các nhà địa chất học, không hẳn đã nghiên cứu về Tứ Diệu Đế của Đức Phật, nhưng cũng phân định cuộc đời đá qua bốn thời kỳ gọi là DUDE.
Tiến trình DUDE gồm Deposition (lớp đá được hình thành), Uplift (các lớp đá được nâng cao có khi tới 2700 mét), Down Cutting (nguồn nước, trong trường hợp này là Colorado River, xoi thủng các lớp đá) và Erosion (những lớp đá mỏng hay lỏng bị xói mòn và cuốn đi biền biệt).
Một trong những khối đá nổi tiếng nhất ở Công Viên Quốc Gia Arches là Balanced Rock (Đá Cân Bằng) như các bạn xem trong hình.
Balanced Rock (Đá Cân Bằng), Công Viên Quốc Gia Arches l Ảnh: Thị Nghĩa
Thoạt nhìn dễ nghĩ có bàn tay con người đóng góp để giữ thăng bằng cho viên đá lớn. Không. Tảng đá đó là tự nhiên. Một trong những nguyên tắc của National Park là giữ nguyên vẹn các các cấu tạo thiên nhiên ngoại trừ vài trường hợp đặc biệt như Old Faithful Inn ở Yellowstone hay Yosemite Valley Chapel ở Yosemite.
“Người đẹp” Balanced Rock ở Arches cao 128 mét, 65 triệu tuổi, nặng ước lượng 3,600 tấn. (Catherine Armstrong, You’ll Want To Go See This Utah Natural Wonder While You Still Can, 2018).
Nhưng theo thời gian, các lớp mỏng của Balanced Rock sẽ bị xói mòn và vài trăm triệu năm hay cũng có thể ngày mai, Balanced Rock sẽ chết.
Hai tuần trước ở công viên quốc gia Arches, hai vợ chồng thức dậy sớm lái xe vào công viên để ngắm mặt trời lên.
Con đường nhỏ và cong chạy dài từ chân núi như đang đi vào một ngôi làng đá với những chiếc cổng đẹp, căn nhà xinh, khu vườn rộng, dòng sông nhỏ, đàn ông, đàn bà, trẻ em đá vừa thức dậy.
Họ đã sống hàng tỉ năm trong hòa bình, yên tĩnh nhưng từ ngày 12 tháng 4, 1929 (ngày thành lập Công Viên Quốc Gia Arches), đời sống của họ đã bị quấy nhiễu.
Khi lái xe ngang qua ngôi làng đá, tôi chợt nghe tiếng họ thì thầm với nhau “Hai con phù du nào tới sớm”.
Trần Trung Đạo
