Không có bao nhiêu người có trình độ, kinh nghiệm và bản lĩnh để nói: “Sai rồi!” đối với Đức Đạt Lai Lạt Ma thứ 14. Nhưng Robert Thurman là một trong số những người đó.

Hơn 50 năm qua, bản thân từng có lúc là một tu sĩ được kề cận và hướng dẫn của Đức Đạt Lai Lạt Ma, Thurman đã xây dựng một mối quan hệ rất thân thiết và vì vậy ông thoải mái tham gia vào các cuộc tranh luận rất thân thiện với Ngài. Thurman được biết là một trong những học giả hàng đầu của Phật giáo, ông từng là giáo sư thâm niên tại Đại học Columbia, giữ vị trí chủ trì nghiên cứu Phật giáo đầu tiên ở phương Tây. Một trong những điều quan trọng nhất mà Thurman đã học được từ Đức Đạt Lai Lạt Ma là về hạnh nhẫn nhục.

Trong Phật giáo, nhẫn thực sự là một đức tính tốt. Nó được coi là một trong những điều mà một chúng sinh phải hoàn thiện để đạt được giác ngộ. Dưới đây là nội dung một cuộc phỏng vấn mà Thurman đã trình bày về những bài học của Phật giáo mà chúng ta có thể ứng dụng nhằm giúp cho mình biết nhẫn nhịn hơn.

Đạo Phật quan niệm như thế nào về sự nhẫn nhục?

Trong Phật giáo, nhẫn nhục là phản ứng với tổn thương mà không giận dữ hay hận thù. Trong chương thứ sáu [của Shantideva’s A Guide to the Bodhi Way of Life], có một bài thuyết trình cổ điển tuyệt vời về điều đó với ba cấp độ của sự nhẫn nhịn: sự nhẫn nại khoan dung, sự nhẫn nhịn sâu sắc và sự nhẫn nhịn tha thứ. Những người chưa phát triển ở một mức độ nào đó không tức giận hoặc không hận thù, và do đó, lòng khoan dung, khi họ nói về lòng trắc ẩn, họ chỉ đang phà khói.

Đạo Phật xác định ba cấp độ nhẫn nhục bao dung, thấu hiểu và tha thứ như thế nào?

Đầu tiên, thay vì chủ yếu định hướng cho ai đã gây ra thương tích, bạn sử dụng thương tích để phát triển sự nhẫn nhịn của bản thân. Cũng giống như tập yoga hoặc nâng tạ, bạn tự đặt mình vào tình trạng căng thẳng để tăng cường khả năng phục hồi. Đó là sự nhẫn nại bao dung.

Cấp độ thứ hai, cái nhìn sâu sắc về thực tế, là nơi bạn nhìn vào tình trạng của vết thương, và bạn thực sự tự trách mình bằng cách nhận ra rằng bạn đã đặt mình vào tình huống này và bạn có một số trách nhiệm. Bạn cố gắng làm chủ hoàn cảnh nhiều nhất có thể vì khi đó, bạn có thể làm điều gì đó cho chính mình. Vì vậy, bạn hỏi, “Nguyên nhân của chấn thương này là gì?” Trong bối cảnh Phật giáo, bạn quán chiếu điều đó vào kiếp trước, chẳng hạn như, “Trong kiếp trước, tôi đã hại người này theo một cách nào đó, và bây giờ họ không biết tại sao, nhưng họ cảm thấy bị bắt buộc phải làm hại tôi theo một cách nào đó.” Vì vậy, cái nhìn sâu sắc về sự nhẫn nhục đến từ việc di chuyển qua bức tranh lớn hơn và hiểu rằng có một cách phản ứng tốt hơn nhiều.

Sau đó, mức độ cao nhất [sự nhẫn nhịn tha thứ] là khi một người đã phát triển một mức độ nhẫn nhục lớn và khả năng phán đoán tốt đến mức khi có điều gì đó làm mình bị tổn thương, mình sẽ tìm thấy những dấu hiệu của hy vọng hoặc một khía cạnh tích cực khác. Lúc đó mình thực sự cảm thấy thông cảm và thương xót người đã làm tổn thương mình, và rồi thực hiện bất cứ điều gì mang hữu ích cho người đó.

Sự kiên nhẫn đóng vai trò gì trong cuộc sống và công việc của bạn?

Từ nhỏ tôi đã rất nóng tính, hoặc có thể kiếp trước tôi là một người nóng tính. Vì vậy, việc dạy dỗ tính nhẫn nhịn luôn rất khó khăn đối với tôi. Nhưng cuối cùng, đã có hiệu quả. Tôi vẫn có thể mất bình tĩnh, nhưng nó khó hơn nhiều và ít khi lâu dài hơn nhiều. Khá nhiều, nhưng chỉ có vợ tôi thực sự có thể kích hoạt nó, có thể là một số đứa con của tôi. (Cười.) Tôi đã viết một cuốn sách về chủ đề có tên là “Giận dữ.” Trong quá trình này, tôi đã nghiên cứu về những người theo đạo Thiên Chúa, người Do Thái hay các tôn giáo khác và những lời dạy về sự nhẫn nhục của riêng họ. Giáo lý của Phật giáo đặc biệt hữu ích. Nó giống như khoa học về tâm trí hơn. Không tự nhận mình là người hoàn hảo bằng bất kỳ phương tiện nào, nhưng tôi đã tiến bộ. Sự nóng nảy và tức giận là dấu hiệu của sự yếu đuối. Những người thực sự đánh mất nó là những người cảm thấy yếu đuối.

Mối quan hệ của bạn với Đức Đạt Lai Lạt Ma như thế nào?

Vị thầy ban đầu của tôi là một Lạt ma Mông Cổ cao tuổi sống ở New Jersey và đã có 35 năm ở Tây Tạng. Ban đầu, Đức Đạt Lai Là Ma và tôi giống như bạn học. Ngài lớn hơn sáu tuổi, và phụ trách tôi khi người thầy ban đầu của tôi dẫn tôi đến gặp Ngài vì tôi muốn đi tu. Chúng tôi đã có những cuộc đối thoại tuyệt vời. Khoảng 10 năm sau Ngài trở thành một giảng viên triết học, còn tôi đã xin phép được hoàn tục và được Ngài chấp thuận, tha thứ. Cuối cùng, khoảng 15-20 năm sau nữa, Ngài ấy bắt đầu dạy tôi những điều bí truyền hơn, và sau đó thực sự trở thành đạo sư của tôi.

Chúng tôi có một lớp trong mối quan hệ của mình, nơi chúng tôi thích tranh luận với nhau. Ngài ấy mong tôi đừng hành động như những người bình thường của mình. Bấy giờ, Ngài thực sự không hài lòng với thái độ thụ động của học trò, vì vậy mặc dù hơi bối rối, nhưng thích thú khi tôi nói “Sai rồi.” Điều tuyệt vời của Ngài, của bất kỳ giáo viên giỏi nào, là họ có khả năng nhận dạng linh hoạt để hành xử như vậy. Tôi kính ngưỡng Ngài, một người thực sự tuyệt vời, không bị mắc kẹt, chấp, và rất thực tế.

Có điều gì bạn học được từ anh ấy về sự nhẫn nhịn không?

Vâng, tôi đã học được cách nhẫn nhịn với các cận sự của Ngài. (Cười.) Và nữa, ví dụ về việc Ngài nhẫn nhịn với tôi. Tất cả những điều đó đều là những điều tốt đẹp mà tôi học được.

Có câu chuyện nào từ cuộc đời của Đức Phật hoặc các vị Bồ Tát khác minh họa tốt cho sức mạnh của sự nhẫn nhục đối với con người trong thế giới hiện đại không?

Chà, tôi nghĩ nó khiến mọi người kinh ngạc, Đức Phtậ quả là hiện thân của sự nhẫn nhục tột độ. Một người như vậy có khả năng đối trị bản thân mà không tức giận với người đang làm điều đó với mình. Vấn đề là người Phật tử sống xa lìa ý nghĩa tích cực của cuộc đời này. Những hành động và quyết định họ làm là một phần của bức tranh lớn hơn chỉ bảo vệ vật chất. Ví dụ, một Phật tử có thể chấp nhận hy sinh hơn là đầu hàng hận thù hay tức giận. Điều này không có nghĩa là họ tự nguyện yêu cầu được sát hại. Bạn sẽ cố gắng tránh tạo ra tình huống như vậy vì mạng sống của con người được coi là vô cùng quý giá. Nhưng nếu tâm trí bạn yêu thương, cởi mở, khôn ngoan và nhẫn nhục, [bị giết hại] không phải là một bước lùi lớn.

Làm thế nào để thực hành hạnh nhẫn nhục của người Phật tử để thích nghi tốt nhất với một số thách thức của thời đại hiện nay?

Hiển nhiên đó là thái độ Bất bạo động. Bất bạo động phải được thiết lập trở lại bởi vì đã lâu rồi, chúng ta đã để cho điều này mai một và có quá nhiều người đang sống trong nỗi bất an của sự tội ác và bạo động lan tràn.

Photo: Internet

WHAT BUDDHISM
CAN TEACH US ABOUT PATIENCE

By Justin Tejada

There aren’t a whole lot of people who have experience saying, “That’s wrong!” to His Holiness the 14th Dalai Lama. Robert Thurman is one of them.

One of the foremost scholars of Buddhism, Thurman is an author and academic who was a professor for many years at Columbia University, holding the first endowed chair of Buddhist Studies in the West. Thurman, who was a Buddhist monk himself for a time, has known H.H. Dalai Lama for more than 50 years. After studying both alongside and under the spiritual leader,  Thurman has formed a very close bond with H.H. Dalai Lama and is comfortable engaging in friendly and spirited debates with him.

One of the most important things Thurman has learned from His Holiness is about patience. In Buddhism, patience truly is a virtue. It is considered one of the things that a sentient being must perfect in order to achieve enlightenment. We spoke with Thurman about the lessons people can learn from Buddhism to help them be more patient.

(This interview has been lightly edited and condensed for clarity.)

How does Buddhism view patience?

In Buddhism, patience is responding to injury without anger or hatred. In the sixth chapter [of Shantideva’s A Guide to the Bodhisattva Way of Life], there is a great classical presentation of that with three levels of patience: tolerant patience, insightful patience, and forgiving patience. People who have not developed some degree of non-anger or non-hatred, and therefore, tolerance, when they talk about compassion, they’re just blowing smoke.

How does Buddhism define those three levels of tolerant, insightful, and forgiving patience?

The first one is a no pain, no gain sort of thing. Instead of primarily being oriented to whoever inflicted the injury, you use the injury to develop your own patience. Just like doing yoga or lifting weights, you put yourself under stress to build up greater resilience. That is tolerant patience.

The second level, insight into reality, is where you look at the situation of the injury, and you actually blame yourself by realizing that you put yourself into this situation and that you have some responsibility. You try to take as much ownership of the situation as you can because then, you can do something about yourself. So you ask, “What’s the cause of this injury?” In the Buddhist context, you extrapolate that out into previous lives, such as, “In my previous life, I harmed this person in some way, and now they don’t know why, but they feel compelled in some way to harm me.” So the insight of patience comes from moving through the bigger picture and understanding there is a much better way of reacting.

Then the highest level [forgiving patience] is when a person has developed such a huge degree of patience and good judgment that when something injures them, they find the silver lining. They actually feel sympathy and compassion for the person who injured them. They will do whatever it is that will really help that person.

What role has patience played in your own life and work?

I have had a very hot temper since childhood, or maybe I was a hot-tempered person in my previous life. So the patience teaching has always been very difficult for me. But ultimately, it’s been effective. I can still lose my temper,  but it is much harder and much less long-lasting. Pretty much only my wife can really trigger it, maybe some of my kids. (Laughs.) I did write a book about the subject called “Anger.” In the process of writing, I studied the Christians, the Jews, and other religions and their own patience teachings. The Buddhist one is particularly helpful. It is more like the science of the mind. People can use it without being Buddhist.I would not claim to be perfect by any means, but I have improved.  The hot and angry thing is a sign of weakness. People who really lose it are the ones who feel weak. [Losing it] helps them pretend they have strength.

What is your relationship like with H.H. Dalai Lama?

My original teacher was an elderly Mongolian lama who lived in New Jersey and had 35 years in Tibet. Initially, His Holiness and I were like schoolmates. He was six years older, and he was in charge of me when my original teacher took me to him because I wanted to be a monk. We had great dialogues. About 10 years into our relationship, after he forgave me for not being a monk anymore, he became a philosophical instructor. Then finally, around 15-20 years in, he started teaching me more esoteric things, and then he really became like my guru.

We have a layer in our relationship where we like to argue with each other. He expects me not to act like his usual people. He is not really used to it nowadays, so he gets a little jumpy when I say, “That’s wrong.”  The great thing about him, and I believe any of the good teachers, is that they have flexibility about identity. If you are in a ceremonial situation regarding someone in a certain way, that doesn’t mean when you are having tea that you have to act like that. I love the guy. He is really wonderful. He is not stuck up. He is very real.

Are there any things that you learned from him about patience?

Yeah, I learned to be patient with his secretaries. (Laughs.) And also, the example of him being patient with me. All of those have been good things that I learned.

Are there any stories from the life of the Buddha or other deities that do a good job illustrating the power of patience for people in the modern world?

Well, I think it freaks people out, the embodiment of extreme patience. Such a person is capable of being dismembered without being angry with the person who is doing that to them. The point is that the Buddhist lives beyond the meaning of this life. The actions and decisions they do are part of a bigger picture than just defending the material body. For example, a Buddhist would rather let themselves be killed than give in to hatred or anger. It doesn’t mean they’re voluntarily asking to be killed. You would try to avoid it because human life is considered infinitely precious. But if your mind is loving, open, wise, and patient, [being killed] is not a big setback because you will find a better body if your mind is like that.

How can the Buddhist practice of patience be best adapted to some of the challenges of the current time?

That’s obvious. Non-violence. Non-violence has to be reestablished because we have been letting people get away with violence too much.