Phổ Hòa: “Phật Giáo Nhập Thế” (Phật giáo Dấn Thân, Phật Giáo Nhập Cuộc, Phật Giáo Hành Động vì Xã Hội…v.v.)

Do bài trước, trưởng Tâm Huệ có đề cập đến “Mạng lưới Phật tử dấn thân“, nên hôm nay chúng tôi biên tập tiếp để chia sẻ thêm về khái niệm “dấn thân”, một hình thái hoạt động của Phật Giáo ở Hoa Kỳ, theo như nhận định của các nhà quan sát, nghiên cứu và tôn giáo bản xứ. Tiêu đề Phật giáo hành động vì xã hội; gắn kết xã hội hay, có một hình thái “Phật giáo nhập thế”, “dấn thân”, hoặc ” Phật giáo nhập cuộc”…v.v như đang trình bày trong bài viết thì không mấy mới mẽ, vì tinh thần này bàng bạc trong giáo lý Phật giáo từ thời nguyên thủy (đọc thêm “Tư tưởng xã hội trong kinh điển Phật giáo Nguyên thủy” của Thích Chơn Trí, 1994). Nó đồng thời có thể thấy rõ qua những hành hoạt cụ thể của các vị Tăng sĩ, Cư sĩ Phật giáo được ghi chép trong lịch sử Phật Giáo Việt Nam, lẫn Phật Giáo Thế giới.

Ngày nay riêng ở hải ngoại nói chung và Hoa Kỳ nói riêng, các nhà nghiên cứu tôn giáo nêu lên hình ảnh của Hòa Thượng Thích Nhất Hạnh, một Thiền sư Việt Nam, như là vị tăng sĩ tiên phong của phong trào hay hình thái “Phật giáo dấn thân – Engaged Buddhism,” cụ thể với Dòng tu Tiếp Hiện.

Mặc dù Tìm về cội nguồn từ Việt Nam, thông qua Thiền sư Thích Nhất Hạnh, “Phật giáo nhập thế” được phổ biến bởi luật gia, chính trị gia và nhà cải cách xã hội người Ấn Độ BR Ambedkar, người đã truyền cảm hứng cho phong trào Phật giáo Dalit trong những năm 1950, và kể từ đó đã phát triển bằng cách lan sang tiểu lục địa Ấn Độ và phương Tây. Trong những năm 1960, các thuật ngữ “Phật giáo dấn thân” và “Phật giáo nhập thế”… được sử dụng bởi các mạng lưới kết nối của các Phật tử ở châu Á và phương Tây để mô tả sự thích nghi của họ đối với các giá trị Phật giáo và hành vi đạo đức đối với hoạt động xã hội và chính trị, bao gồm một loạt các hoạt động xã hội và chính trị bất bạo động như xây dựng hòa bình, thúc đẩy nhân quyền, bảo vệ môi trường, phát triển nông thôn, chống bạo lực sắc tộc, phản đối chiến tranh và ủng hộ quyền của phụ nữ. Với sự toàn cầu hóa và tiến bộ công nghệ, các tổ chức và nỗ lực gắn bó với Phật giáo đã lan rộng trên toàn cầu, chẳng hạn như Hội Liên hiệp Phật giáo Hòa bình.

Từ những năm 1970, “Phật giáo dấn thân” mang đến một góc nhìn của Phật giáo về cuộc đấu tranh đòi công bằng xã hội và môi trường đang diễn ra ở Mỹ.

Mặc dù, một số nhà quan sát có thể liên kết Phật giáo, và đặc biệt là pháp thiền định với việc hướng nội, thì xa lánh xã hội, hay nói cách khác là yếm thế. Tuy nhiên, nhiều người am tường thì hiểu rằng truyền thống Phật giáo, luôn đề cao vào việc nhìn rõ bản chất của đau khổ và do đó, nuôi dưỡng lòng từ bi, chính là động lực mạnh mẽ để tham gia tích cực vào các cuộc đấu tranh của thế giới. Dòng hoạt động này của Phật giáo được gọi là “Phật giáo dấn thân” — Tích cực tham gia giải quyết các mối quan tâm xã hội.

Trong số những người đầu tiên nói về Phật giáo nhập cuộc hoặc dấn thân ở Hoa Kỳ chính là thiền sư Việt Nam, Thích Nhất Hạnh. Hòa Thượng đến Hoa Kỳ giữa lúc cuộc Chiến Việt Nam leo thang để giải thích ý nghĩa của các cuộc biểu tình của Phật Giáo kêu gọi hòa bình cho xứ sở. Năm 1978, Hiệp hội Phật giáo Hòa bình, lấy cảm hứng từ công việc của Thích Nhất Hạnh, được thành lập để mở rộng mạng lưới những người làm công tác hòa bình Phật giáo bao gồm những người thuộc tất cả các dòng Phật giáo. Ngày nay, mạng lưới này mang tính quốc gia và quốc tế, nhằm giải quyết các vấn đề về hòa bình, môi trường và công bằng xã hội theo quan điểm thực hành Phật giáo như một phương thức hòa bình. Tại Hoa Kỳ, Hiệp hội Hòa bình Phật giáo đã tham gia cùng các Phật tử trong các chiến dịch chống hạt nhân, cải tạo nhà tù và cứu các khu rừng cổ thụ nguyên sinh.

Sự phát triển của Phật giáo nhập thế (dấn thân) ở Mỹ có vô số ví dụ và cách diễn đạt. Nhiều chương trình lấy cảm hứng từ Phật giáo và được dẫn dắt đang đi đầu trong lĩnh vực chăm sóc người hấp hối (cận tử). Chương trình Tình nguyện viên Hospice của Trung tâm Thiền San Francisco, được khởi động vào năm 1987 dưới sự lãnh đạo của Frank Ostaseski, đưa các tình nguyện viên được đào tạo đến tận giường của những người sắp chết vì ung thư và AIDS. Trung tâm Thiền phái Hartford Street duy trì Nhà tế bần Maitri AIDS, được thành lập bởi Issan Dorsey, người từng là trụ trì của Trung tâm trước khi chính ông qua đời vì bệnh AIDS vào năm 1990. Tại Richmond, California, Metta Vihara, còn được gọi là Giáo đoàn Phật giáo Hoa Kỳ, Inc., bắt đầu hoạt động vào năm 1990 với tư cách là một nhà tế bần dưới sự lãnh đạo của trụ trì người Mỹ gốc Phi, Hòa thượng Suhita Dharma. Tại New York, Maitri House của Trung tâm Thiền New York đã mở cửa cho dịch vụ chăm sóc hậu sự. Đây là một trong số các dự án phi lợi nhuận của cộng đồng do Bernard Tetsugen Glassman-roshi lãnh đạo. Tại Santa Fe, New Mexico, dự án “Being With Dying” của Upaya, một cộng đồng Phật giáo do Joan Halifax lãnh đạo, đang đào tạo những người chăm sóc chính thống về cách thực hành sự hiện diện và sự chú ý được trau dồi bằng thiền định.

Sự tham gia của Phật giáo cũng đã mở rộng đến hệ thống nhà tù. Nữ tu sĩ Thiền phái Soto, Dai-En Bennage, sau 23 năm tu nghiệp và thực hành tại Nhật Bản, đã bắt đầu giảng dạy thực hành Phật giáo trong hệ thống nhà tù từ cơ sở của cô tại Mt. Equity Zendo ở Lewisburg, Pennsylvania. Tại New York, John Daido Loori-roshi của Trung tâm Thiền trên Núi Tremper đã bắt đầu các chương trình thiền định của Phật giáo trong các nhà tù ở bang New York. Và ở Los Angeles, chùa Hsi Lai, cam kết “xây dựng Tịnh độ trên Trái đất”, từng là nơi tổ chức chương trình thăm tù hàng tuần.

Người ta thường nói rằng đau khổ là cửa ngõ dẫn đến lòng trắc ẩn. Bằng cách nhìn sâu vào bản chất của đau khổ cá nhân và xã hội, thực hành Phật giáo trau dồi các phẩm chất của sự quan tâm, lòng từ bi, và đổi mới nội tâm để duy trì một cuộc sống phụng vụ. Thiền sư Thích Nhất Hạnh nói về mối tương sinh quan là trọng tâm trong quan điểm của Phật giáo về vũ trụ – “sự tương hợp”, như ông nói về con người, quốc gia và toàn bộ cấu trúc sinh thái của thế giới tự nhiên. “Nhiệm vụ quan trọng nhất của chúng tôi,” Thiền sư nói, “là phát triển cái nhìn sâu sắc đúng đắn. Nếu chúng ta nhìn sâu vào bản chất của sự tương hợp, rằng tất cả mọi thứ đều là ‘tương giao’, chúng ta sẽ ngừng đổ lỗi, tranh cãi và giết chóc, và chúng ta sẽ trở thành bạn của tất cả mọi người. Để thực hành bất bạo động, trước hết chúng ta phải học cách giải quyết hòa bình với chính mình”. Không chỉ “tạo hòa bình” mà “hòa bình” là chìa khóa của Phật giáo nhập thế. Những lý tưởng của bồ tát bao gồm việc tu tập bố thí (dana) và lòng từ (metta hay maitri) — các lý tưởng này được nuôi dưỡng thông qua việc đi theo con đường Bát Chánh Đạo.

Trong những năm gần đây, Phật giáo nhập thế đã phát triển trở thành một lĩnh vực phụ trong nghiên cứu học thuật Phật giáo, và đã lan rộng đến các cộng đồng Phật giáo trên toàn thế giới. Một loạt các vấn đề được giải quyết bởi các Phật tử tham gia từ tất cả các luồng Phật giáo hiện nay bao gồm hòa bình, môi trường (đặc biệt là ở Mỹ), chủ nghĩa tiêu dùng, phân biệt chủng tộc, nhà tù, chăm sóc, toàn cầu hóa, giới tính, đạo đức, và hơn thế nữa.

Được thành lập vào năm 1997, Think Sangha là một tổ chức tư tưởng Phật giáo gắn bó, tập trung vào việc áp dụng các ý tưởng, phương pháp và giá trị của Phật giáo vào các vấn đề hiện đại. Phật giáo nhập cuộc đã cho phép các Phật tử từ các truyền thống khác nhau đến với nhau và làm việc hướng tới các mục tiêu chung theo những cách chưa từng thấy trước đây. Một phần, Phật giáo nhập thế có thể được coi là một thành phần chính của phong trào liên kết tạo nên tầm vóc Phật giáo Hoa Kỳ ngày đang phát triển.

________________________________

Theo: The Pluralism Project | Harvard University | Buddhism and Social Action: Engaged Buddhism