GLOBIS Insights | Tâm Định dịch Việt: Văn hóa làm việc của Nhật Bản: Tốt, xấu và trở nên tốt hơn | Japanese Working Culture: The Good, the Bad, and the Getting Better
Sen Trắng Hoa Kỳ 
Eitaro Kono
Văn hóa làm việc của người Nhật nổi tiếng về sự cứng nhắc, thiếu rõ ràng và chậm ra quyết định. Đây là một phần phản ánh văn hóa truyền thống Nhật Bản và nhiều quy tắc bất thành văn của nó. Xu hướng toàn cầu hóa còn khiến mọi thứ trở nên khó khăn hơn. Vào thời điểm mà kỳ vọng về sự đa dạng chủng tộc và bình đẳng giới đang tăng lên ở khắp mọi nơi, những quốc gia như Nhật Bản đã phải vật lộn để thích nghi, thậm chí có thể còn tệ hơn khi so sánh.
Đây không chỉ là vấn đề đối với những người ngoài cuộc. Các công dân Nhật Bản đang tìm kiếm sự nghiệp xứng đáng cũng đang cảm thấy thất vọng.
Eitaro Kono là một trong những cá nhân như vậy. Hơn hai thập kỷ trước, anh ấy bắt đầu sự nghiệp của mình theo cách mà xã hội Nhật Bản định hình cho anh ấy phải làm: bằng cách làm việc trong một tập đoàn lớn, sẵn sàng làm phần việc của mình như một bánh răng trong bánh xe vĩ đại. Nhưng dường như tất cả quá sớm để kết luận, kinh nghiệm của anh ấy biến mất. Thay vào đó, công ty mà anh đã từng mơ ước được làm việc trong những thập kỷ trước lại chính là điều khiến anh khốn khổ.
Vì vậy, anh ấy đã làm một điều mà rất nhiều người Nhật vẫn còn ngại làm: anh ấy bỏ việc.
Sau đó, anh đã cống hiến sự nghiệp của mình với tư cách là một chuyên gia nhân sự để tạo ảnh hưởng tốt hơn đến thị trường lao động Nhật Bản.
Ngày nay, Kono tham gia vào ba công ty khác nhau. Làm giám đốc điều hành của Aidemy Inc, một công ty học tập điện tử liên quan đến trí tuệ nhân tạo và chuyển đổi kỹ thuật số; một nhà đồng sáng lập của tông ty thiết kế Premo Inc; và là sáng lập công ty tư vấn Eight Arrows Inc. Anh cũng là giảng viên trường kinh doanh giúp hình thành các nhà lãnh đạo tương lai. Với những trách nhiệm như vậy (và sau lưng là MBA GLOBIS), anh ấy đã biến những thất vọng ban đầu trong sự nghiệp của mình thành một sứ mệnh thay đổi.
Chống lại hệ thống “Company Man” bị lỗi
Insights: Hãy cho chúng tôi biết về những gì đã xảy ra trong thời kỳ đầu khởi nghiệp của bạn. Bạn đã vỡ mộng với con đường sự nghiệp điển hình của Nhật Bản như thế nào?
Kono: Chà, sau khi tốt nghiệp đại học, tôi hoàn toàn mong đợi sẽ gia nhập nguồn lao động Nhật Bản theo cách thông thường. Tôi đến làm việc cho Dentsu, một công ty khổng lồ của Nhật Bản trong lĩnh vực quảng cáo và giao thiệp công chúng. Việc làm cả đời với một công ty duy nhất vẫn phổ biến ở Nhật Bản, đặc biệt là với các tập đoàn lớn. Tôi mong đợi sẽ ở đó mãi mãi. Nhưng sau ba tháng, tôi phải ra đi.
Insights: Điều gì khủng khiếp đến mức bạn chỉ tồn tại được ba tháng?
Kono: Khi mới bắt đầu, tôi háo hức làm mọi thứ có thể để xin được việc tại một công ty lớn. Tôi rất hào hứng khi tham gia Dentsu. Nhưng ngay lập tức, công ty bắt đầu giao cho tôi những nhiệm vụ mà tôi chán ghét.
Tôi muốn làm việc ở Tokyo, nơi tôi đã học đại học như một bước đệm cho sự nghiệp toàn cầu. Nhưng tôi được chỉ định đến Nagoya, gần quê hương tôi ở Gifu. Cứ như thể họ đang nói với tôi, “Về nhà đi, thằng khốn quê mùa!” Sau đó, tôi bắt đầu gặp vấn đề với hệ thống thâm niên, thậm chí cả chế độ chuyên chế. Tôi đã gia nhập công ty dựa trên thành tích. Tôi đã giành được vị trí của mình. Tuy nhiên, vai trò chính của tôi dường như đáp ứng mong muốn của những người muốn đảm bảo vị trí của họ thông qua các mối quan hệ cá nhân.
Tôi bối rối và tức giận, tin rằng mình không nên bị đối xử theo cách này. Tôi không vui nên đã bỏ đi.
Bây giờ, nhìn lại, tôi có thể thấy kinh nghiệm của mình có đầy đủ những dấu hiệu cho thấy văn hóa làm việc của Nhật Bản cần — và vẫn cần — thay đổi.
Insights: Vì vậy, vấn đề bạn gặp phải tại Dentsu không phải là duy nhất của công ty đó, mà là sự phản ánh của một cái gì đó lớn hơn?
Kono: Tôi cảm thấy trải nghiệm của mình là một phiên bản cô đọng của sự vô lý lớn hơn và những điểm yếu lớn hơn trong văn hóa làm việc của Nhật Bản. Tôi đã dành cả sự nghiệp của mình để khắc phục điều này và thách thức vẫn tiếp tục cho đến ngày nay.
Tìm hướng đi sau một trải nghiệm làm việc tiêu cực
Insights: Có vẻ như trải nghiệm tiêu cực ở Dentsu của bạn đã thực sự giáng một đòn mạnh vào thế giới quan của bạn. Bạn đã phục hồi như thế nào?
Kono: Tôi đã mất một thời gian dài. Tôi phải chuyển sự tức giận của cá nhân mình thành một điều gì đó tích cực, một điều gì đó cụ thể để đóng góp cho xã hội.
Tôi rời Dentsu vào năm 1997. Mãi đến năm 2017, tôi mới bắt đầu tự lập kinh doanh, vì vậy trong thời gian chờ đợi, tôi đã làm việc tại các công ty lớn khác — Accenture, IBM và Deloitte. Họ thực sự đã giúp cung cấp cho tôi một số quan điểm. Nếu Dentsu cho thấy sự khắc nghiệt của môi trường làm việc Nhật Bản, thì IBM là công ty tiên phong của thế giới. Trải qua hai thái cực giúp mở rộng tầm nhìn của tôi. Điều đó quan trọng — chỉ cái này hay cái kia là không đủ.
Và thành thật mà nói bây giờ, với một chút khoảng cách và góc nhìn, tôi có thể suy ngẫm về kinh nghiệm của mình. Nó nêu bật một số điều quan trọng cho con đường sự nghiệp của tôi.
Insights: Bạn thích đam mê trong lĩnh vực nhân sự (HR)?
Kono: Thực ra, tôi luôn mong đợi được làm việc trong lĩnh vực nhân sự. Điều ngạc nhiên lớn hơn đối với tôi là tham gia vào các công ty khởi nghiệp. Aidemy và Eight Arrows là các doanh nghiệp nhân sự. Premo là một ngành khác, nhưng tôi cũng có thể áp dụng kinh nghiệm của mình vào đó khá liền mạch.
Tôi cũng đã xuất bản một số cuốn sách, đã bán được 1,7 triệu bản. Một số trong chúng đã được dịch sang các ngôn ngữ khác – Trung Quốc, Đài Loan, Nga, Mông Cổ, Thái Lan, Việt Nam và Hàn Quốc. Tôi nhận thấy rằng việc viết lách đã mở rộng mạng lưới của tôi và mang lại cho tôi rất nhiều sự tin tưởng từ xã hội. Đây là những điều không thể thiếu trong nhiều tình huống mà tôi đã phải đối mặt với tư cách là nhà quản lý, nhà lãnh đạo quan điểm và giảng viên tại các trường kinh doanh.
Tôi nghĩ, đối với tất cả chúng ta, đây là một thế giới kết nối các dấu chấm.
* Connecting the Dots” là một phương pháp mở rộng, nơi sự hiểu biết của bạn trở nên rộng lớn hơn theo cấp số nhân. Việc tạo ra ngày càng nhiều kết nối xác nhận rằng bạn đang trên con đường khám phá thực tế của mình.
Insights: Điều gì khiến bạn quyết định lấy bằng MBA?
Kono: Có một câu nói của Khổng Tử: “Ở tuổi mười lăm, tôi tập trung vào việc học. Ở tuổi ba mươi, tôi đã giữ vững lập trường của mình. Ở tuổi bốn mươi, tôi không còn nghi ngờ gì nữa”. Chà, khi bước sang tuổi 40, tôi vẫn còn nhiều nghi ngờ! Tôi đã có một sự nghiệp tốt tại IBM và đang tham gia cái gọi là “khóa học ưu tú”. Nhưng tôi không cảm thấy hài lòng. Tôi là một trong 400.000 nhân viên, và tôi biết rằng ngay cả chủ tịch của IBM Nhật Bản cũng chỉ là một tổng giám đốc có rất ít ảnh hưởng.
Sau đó, tôi nghe một bài phát biểu của Yoshito Hori, người sáng lập và chủ tịch của Đại học GLOBIS. Ông ấy nói rất say mê về giáo dục, và nói với tôi rằng tôi có thể sử dụng bằng MBA để tìm ra con đường của mình. Khi nghe điều đó, tôi như thể được mở mắt ra.
Bằng MBA GLOBIS của tôi đã giúp tôi có thêm niềm tin vào con đường mà tôi muốn đi. Bây giờ tôi có thể tổ chức và thực hiện các ý tưởng của mình về khả năng lãnh đạo. Nó thực sự đã làm phong phú thêm sự nghiệp của tôi — hơn thế nữa, nó khuyến khích tôi sử dụng sự nghiệp của mình để giúp thay đổi văn hóa làm việc của Nhật Bản.
Thay đổi văn hóa làm việc của người Nhật
Insights: Cần phải làm gì để thúc đẩy văn hóa làm việc của Nhật Bản phát triển?
Kono: Có ba thứ, và chúng phải được kết hợp với nhau.
Thứ nhất, thúc đẩy giáo dục nghề nghiệp. Người lao động Nhật Bản cần hiểu rằng nghề nghiệp không phải là thứ do công ty trao cho mình. Đó là thứ mà mình có trách nhiệm tự phát triển.
Thứ hai, phá vỡ các thông lệ việc làm của Nhật Bản, chẳng hạn như hệ thống lao động suốt đời và thâm niên. Chúng tôi đang đạt được tiến bộ ở đây, nhưng cần phải làm nhiều hơn nữa. Những hệ thống này tước đi cơ hội thăng tiến sự nghiệp của các doanh nhân Nhật Bản.
Thứ ba, kiểm tra lại hệ thống đặc quyền của người lao động. Người lao động Nhật Bản được bảo vệ đến mức người lao động không thể làm gì theo đúng nghĩa đen và được trả tiền cho việc đó. Quyền lực của ban quản lý yếu, người lao động mạnh quá. Điều đó có nghĩa là các công ty trở thành nơi sinh sản của những “nhân viên quái vật”.
Đơn cử những điều như trên sẽ là không đủ. Nhưng cùng nhau, chúng ta sẽ tạo ra sự thay đổi thực sự trong xã hội lao động Nhật Bản.
Insights: Những điều đó nghe giống như một số thay đổi lớn. Có thực sự thay đổi được văn hóa làm việc của người Nhật nhiều như vậy không?
Kono: Ồ, vâng. Vẫn còn một chặng đường dài phía trước, nhưng nếu bạn nhìn vào thị trường lao động bây giờ, tôi nghĩ rằng những nỗ lực của những người như tôi đang có nhiều tiến bộ.
Insights: Bạn có thể cho một ví dụ?
Kono: Không phải “một” ví dụ, mà là rất nhiều ví dụ!
Đối với những người mới bắt đầu, thị trường thuê thực tập sinh và công nhân có kinh nghiệm đã phát triển đáng kể trong 25 năm qua. Nhân viên ít có khả năng có một vị trí cố định trong hệ thống cấp bậc chỉ vì tuổi tác hoặc thâm niên. Điều đó cũng có nghĩa là người lao động có thể nói tự do hơn — bạn có thể bày tỏ ý kiến của mình, ngay cả với đồng nghiệp cấp cao, sếp và khách hàng. Bạn không cần phải tham gia các bữa tiệc văn phòng nếu không muốn và bạn không còn phải ở lại muộn hơn sếp.
Sự tiến bộ của phụ nữ trong xã hội cũng đã thay đổi rất nhiều – ngay cả đối với nam giới. Các nhân viên nam không còn phải đối mặt với sự ôm hận xấu hổ. Họ không còn bị ép uống quá giới hạn hoặc tham gia… giả sử như “câu lạc bộ giải trí dành cho nam giới”.
Chúng tôi vẫn chưa hoàn thành tất cả các bước, nhưng đây là những cải tiến đáng kể. Văn hóa kinh doanh của Nhật Bản thực sự có thể thay đổi nếu có quyết tâm và sự lãnh đạo đúng đắn. Chúng tôi đã thấy nó xảy ra. Bây giờ chúng tôi chỉ cần thêm người đứng sau phong trào để giúp nó diễn ra nhanh hơn.
_______________________________
Nguồn: GLOBIS Insights | Japanese Working Culture: The Good, the Bad, and the Getting Better
